Wpływ mediów masowych na zachowania agresywne
Przekonanie, że brutalne treści w mediach wpływają na widzów i stymulują agresję oraz przemoc jest powszechne we współczesnych społeczeństwach. Popularność tej opinii można przypisać powszechnie znanemu eksperymentowi przeprowadzonemu w latach 60. XX przez Alberta Bandurę i jego zespół. Pokazał on że dzieci, które oglądały sceny brutalne w mediach częściej, niż te które ich nie oglądały naśladowały zachowania agresywne bawiąc się lalkami bobo [1]. Badanie to wywołało kontrowersje i krytykę, jednak kolejne realizowane w tym obszarze projekty badawcze pokazały, że istnieje związek przyczynowy między przemocą w mediach a rzeczywistą [2].

Wyjaśnienia dla tego wpływu (w kierunku negatywnym i pozytywnym) dostarczają liczne koncepcje psychologiczne, które można zaliczyć do teorii stymulacji – postrzegają one przekazy zawierające agresję jako przyczyniające się do pobudzania napięcia i agresji oraz teorie redukcji agresji w ramach których obrazy przemocy w mediach obniżają napięcie i ograniczają lub niwelują zachowania agresywne [3].

Teorie stymulacji [3]

1. Teorie społecznego uczenia się – obserwowanie scen przemocy, poprzez naśladowanie uczy przemocy.
2. Teorie odwrażliwienia – oglądanie przemocy w mediach znieczula na cierpienia innych i sprawia, że przemoc uznajemy za cos normalnego i stale obecnego w życiu społecznym.
3. Koncepcje poznawcze – zwracają uwagę, że media utrwalają tzw. skrypty poznawcze zachowania agresywnego i sprawiają że agresja w mediach jest łączona z innymi wyobrażeniami.

Teorie redukcji agresji [3]

1. Teoria katharsis – oglądanie przemocy w mediach pozwala rozładować chęć zachowań agresywnych w rzeczywistości, u osób, które czują tłumią potrzebę brutalnych zachowań.
2. Teoria hamowania agresji – oglądanie agresji i przemocy w mediach hamuje przed realizacją zachowań agresywnych, gdyż budzi lęk przed ich użyciem.
3. Teoria samopowstających fantazji – fantazjowanie o przemocy zastępuje częściowo lub całkowicie zachowania agresywne.

Media jako narzędzie i przestrzeń przemocy elektronicznej
Pojawienie się internetu doby Web 2.0 oraz popularyzacja smartfonów, które pozwalają na łatwe tworzenie i publikowanie treści w internecie spowodowały, że sieć umożliwiła realizowanie zachowań agresywnych. Od 2003 roku zaczęto mówić o elektronicznej przemocy rówieśniczej, zwanej również cyberprzemocą lub cybermobbingiem (cyberbulling) [4]. Szybko dostrzeżono jednak, że agresja w internecie nie ogranicza się wyłącznie do działań na szkodę rówieśników i jest wymierzona również w: celebrytów, grupy pokrzywdzone, np. alkoholików, osoby w kryzysie bezdomności itp., przypadkowe osoby lub w całe grupy, do których należą osoby o określonej przynależności rasowej, narodowościowe, etnicznej, religijnej itp. lub przejawiających podobne zainteresowania, preferencje lub podzielających zbliżone idee, np. kibice drużyn piłkarskich [5]. Spowodowało to potrzebę szerszego spojrzenia na problem zachowań agresywnych w sieci.

Agresję elektroniczną cechuje [5]:

• Anonimowość – sprawca mając poczucie anonimowości zaangażuje się w zachowania agresywne, których nie podjął w przypadku gdyby jego tożsamość była znana ofiarom. Tłumaczy się to efektem rozhamowania. Nie ujawnianie swoich danych, ukrywanie się za nickiem stymuluje dysfunkcjonalne działania, gdyż ich sprawca ma swoiste poczucie bezkarności [7].
• Efekt kabiny pilota (cockpit effect) – technologie komunikacyjne sprawiają, że sprawca agresji elektronicznej z ofiarą ma kontakt zapośredniczony przez medium, dzięki czemu nie widzi jaką krzywdę wyrządza ofiarom. Można go więc porównać do pilota bombowca, który też nie widział bezpośrednio cierpienia swoich ofiar.
• Ciągłość oddziaływania – ofiara agresji elektronicznej dostępna jest dla sprawcy właściwie bez przerwy.
• Efekt niewidzialnej publiczności – ujawnione przez sprawcę treści mogą dotrzeć do potencjalnie nieograniczonej grupy ludzi, którzy mogą mieć dostęp do udostępnionych materiałów w dowolnym czasie i miejscu. W przypadku, gdy materiał jest w jakiś sposób dla ofiary wstydliwy, czy obraźliwy stanowi to dodatkowe obciążenie dla ofiary.
• Łatwość ataku – w cyberprzestrzeni mamy do czynienia z wieloma osobami i ich profilami, stronami internetowymi, itp. Umożliwia to stosunkowo łatwe atakowanie osób, z którymi sprawcy nie łączą żadne relacje zarówno w cyberprzestrzeni jak i w świecie offline (realnym). Dodatkowo ze względu na specyfikę czatów i forów jest duże prawdopodobieństwo, że ofiara nie będzie szukać sprawcy.

Typologia agresji elektronicznej

• Flaming – agresywna wymiana zdań pomiędzy uczestnikami kanałów komunikacji internetowej, które mają z reguły charakter publiczny, np. czaty, fora.
• Prześladowanie (harassment) – regularne przesyłanie agresywnych lub ośmieszających wiadomości do ofiary za pomocą elektronicznych kanałów komunikacji. Od flamingu różni go czas działania i bezpośrednie zaangażowanie jedynie dwóch osób.
• Kradzież tożsamości (impersonation) – polega na podszywaniu się w cyberprzestrzeni pod ofiarę i rozsyłanie obraźliwych informacji do innych lub publikowanie nieprawdziwych treści, które są w jakiś sposób nieprzyjemne dla ofiary. Działania takie sprawca może podjąć dzięki uzyskaniu hasła innego użytkownika do jego profilu, komunikatora, czy poczty elektronicznej.
• Upublicznianie tajemnic (outing) – upublicznianie prywatnych materiałów ofiar, w których posiadanie wszedł sprawca (zapisy rozmów, listy, zdjęcia).
• Śledzenie (cyberstalking) – „śledzenie” innej osoby elektronicznie i bombardowanie jej niechcianymi komunikatami. W szczególności agresja taka może dotyczyć osób, które wcześniej były w bliskiej relacji.
• Happy slapping – prowokowanie lub atakowanie innej osoby oraz dokumentowanie zdarzenia za pomocą filmu lub zdjęć. W następnym etapie sprawca rozpowszechnia kompromitujący materiał w Internecie.
• Poniżenie (denigration) – upublicznianie za pomocą elektronicznych narzędzi komunikacji poniżających i nieprawdziwych informacji lub materiałów na temat innych osób, np. publikowanie przerobionych zdjęć.
• Wykluczenie (exclusion) – usunięcie bądź niedopuszczenie ofiary do listy kontaktów internetowych, np. usunięcie z listy kontaktów w komunikatorze internetowym.
• Agresja techniczna – sprawca kieruje swoje działania przeciwko należącemu do ofiary sprzętowi komputerowemu, infrastrukturze lub oprogramowaniu. Polega to na rozsyłanie wirusów komputerowych lub włamywanie się do komputerów innych osób (hacking) oraz blokowanie dostępu do pewnych usług (np. poczty internetowej ofiary) [8].